सुदूरपश्चिमका आमाहरूको जीवन जोखिममा: प्रजनन् स्वास्थ्य सेवाको अभाव र चर्को चुनौती

काठमाडौं, १ माघ ।  सुदूरपश्चिमका महिलाहरूले प्रजनन् स्वास्थ्य सेवाको अभावका कारण ज्यान गुमाउनुपर्ने स्थितिले गम्भीर समस्या उजागर गरेको छ। स्वास्थ्य चौकीहरू टाढा हुनु, यातायातको असुविधा, दक्ष जनशक्ति र उपकरणको अभावले सुत्केरी र गर्भवती महिलाहरूलाई अत्यधिक जोखिममा पारेको छ।

३१ वर्षीया खिनाबोहरा, बझाङको केदास्यूँ गाउँपालिका-१, डुडिलकी, सुत्केरी हुने मिति २४ माघ तोकिएको थियो। तर आइतबारबाट नै कम्मर दुख्ने समस्या देखिएपछि सोमबार बिहान परिवारका सदस्यले उनलाई रायल प्राथमिक स्वास्थ्य केन्द्रतर्फ लैजान हिँडाए। स्वास्थ्य चौकी पुग्न करिब ६ किलोमिटरको दूरी थियो। तर बिहान ५ बजे, जयपृथ्वी राजमार्ग नजिकैको बाटोमै उनले शिशु जन्माइन्। अत्यधिक रक्तश्रावका कारण खिनाको मृत्यु भयो भने शिशु पनि बचाउन सकिएन।

यसरी नै, बैतडीको पञ्चेश्वर गाउँपालिका-१ शेरीकी १८ वर्षीया मनीषा घटालको १४ असोजमा मृत शिशु जन्मिएपछि अत्यधिक रक्तश्रावका कारण ज्यान गयो। गाउँ नजिकैको बर्थिङ सेन्टर बन्द हुँदा उनलाई समयमै उपचारका लागि स्वास्थ्य संस्थामा पुर्‍याउन सकिएन।

१६ असोजमा अछामकी २९ वर्षीया सरितादेवी जैशीले पनि सुत्केरी हुनुभन्दा केही घण्टापछि ज्यान गुमाइन्। स्वास्थ्य चौकी लैजाने क्रममा बाटोमै बच्चा जन्मिएपछि उनलाई उच्च रक्तश्राव देखियो। थप उपचारका लागि जिल्ला अस्पताल लैजानुपर्ने भनिए पनि समयमा सेवा नपाउँदा बाटोमै उनको मृत्यु भयो।

यस्ता घटनाहरूले सुदूरपश्चिमका महिलाहरूले प्रजनन् स्वास्थ्यमा सामना गर्नुपरेको चुनौतीलाई उजागर गर्छ। नियमित गर्भ जाँचको कमी, स्वास्थ्य संस्थामा उपकरण र दक्ष जनशक्तिको अभाव, र समयमै स्वास्थ्य सेवामा पहुँच नपुग्नुले मातृ मृत्युदर बढेको देखिन्छ।

प्रदेश स्वास्थ्य निर्देशनालय सुदूरपश्चिमका निर्देशक डा. खगेन्द्र बमका अनुसार आर्थिक वर्ष २०७८/०७९ मा ८, २०७९/०८० मा २१, र २०८०/०८१ मा २३ आमाले ज्यान गुमाएका छन्। संस्थागत सुत्केरीको प्रतिशत अझै पनि ८० प्रतिशत हाराहारीमा मात्र रहेको छ।

सुदूरपश्चिमका दुर्गम क्षेत्रहरूमा सचेतना अभाव, यातायातका चुनौती, र आधारभूत स्वास्थ्य सेवाको कमीले गर्भवती र सुत्केरी महिलाहरूलाई ज्यान गुमाउनुपर्ने स्थितिमा पुर्‍याएको छ। यी समस्याहरू समाधान गर्न तत्काल प्रभावकारी नीति र कार्यक्रम आवश्यक देखिन्छ।